Generatiepact: goed voor ouderen, zinloos voor instroom
De autobranche vergrijst en de aanwas van jongeren stagneert. Deze ontwikkeling baart werkgevers grote zorgen voor de arbeidsproductiviteit en aantal medewerkers op lange termijn. In steeds meer cao’s duikt het generatiepact op als oplossing, zoals in de cao Carrosseriebedrijf van Focwa en de eigen cao van bandenfabrikant Vredestein. In dit generatiepact gaan ouderen minder werken tegen een hoger salaris en honderd procent pensioenopbouw.
De cao voor het Carrosseriebedrijf – één van de cao’s in de Metaal en Techniek – biedt drie opties: 60-80-100, 70-85-100 en 80-90-100. Het eerste getal staat voor percentage van de arbeidsduur, het tweede voor het salaris en het derde voor de pensioenopbouw, die dus altijd volledig gehandhaafd blijft. Jan Meinsma van Focwa was betrokken bij de cao-onderhandelingen. “We willen dat oudere werknemers langer gezond en productief blijven. Dat kan door ze korter te laten werken. Maar je ziet dat mensen dat niet uit zichzelf doen, want dan lopen ze inkomen mis en het heeft gevolgen voor hun pensioenopbouw. Het generatiepact biedt mogelijkheden om dat te overbruggen.”
Meinsma begrijpt dat de regeling op het eerste gezicht niet zo’n goede lijkt voor de werkgevers. De personeelstekorten in het carrosseriebedrijf zijn immers groot: er kan niemand gemist worden. Bovendien kost de regeling geld. Meinsma: “Het is een regeling op basis van dubbele vrijwilligheid. Het kan dus alleen als beide partijen ermee instemmen: zowel werknemer als werkgever. Ter compensatie van de extra kosten moet de werknemer overigens wel zijn seniorendagen inleveren, maar het blijft geld kosten. De regeling gaat in de cao Metaal en Techniek per 1 januari 2018 in en loopt in principe per 1 juli 2019 af. Dan kijken we hoe het wederzijds is bevallen. Eigenlijk is dit een pilot van anderhalf jaar.”
Wat kost het pact?
Wat kost dat generatiepact een werkgever nou eigenlijk? Jan Meinsma van Focwa rekent het voor. Uitgangspunt is een oudere monteur die 2.900 euro bruto per maand verdient, ofwel 37.584 euro per jaar inclusief vakantietoeslag. Bij de regeling 80-90-100 gaat de monteur 20% minder werken, en 10% minder verdienen. Dat kost de werkgever 3.758 euro per jaar. In dit rekenvoorbeeld is de pensioenpremie 434,70 euro per maand. Die wordt 100% doorbetaald, terwijl er maar 80% wordt gewerkt. Het werkgeversdeel van de pensioenpremie is 233,42 per maand, ofwel 2.801 euro per jaar. 20 procent daarvan zijn de kosten van het doorbetalen: 560 euro.
Het inleveren van de twaalf seniorendagen levert de werkgever 2.030 euro op.
In totaal kost de regeling de werkgever dus 3.758 + 560 – 2.030 = 2.280 euro per medewerker per jaar. Daar staat het uitgangspunt tegenover dat een werknemer die wat minder werkt, minder vaak ziek zal zijn. Maar dat ‘inverdieneffect’ is lastig te meten.
Het generatiepact heet zo, omdat de ingeleverde arbeidsuren van de oudere medewerkers arbeidsplaatsen zouden moeten scheppen voor jongeren. Daar zit gelijk de paradox: die jongere medewerkers zijn er juist niet. “Laten we wel zijn: als er bij een bedrijf met tien werknemers één oudere minder gaat werken, zul je daar niet snel een nieuwe arbeidskracht voor aannemen”, zegt ook Meinsma.
Als één oudere minder gaat werken, neem je daar niet snel een nieuwe arbeidskracht voor aan.
Is er dan wel behoefte aan een pact dat arbeidsplaatsen schept voor jongeren? De Focwa schat dat in de carrosseriebranche zo’n 17 duizend mensen werken. Daarvan zijn er zo’n vierhonderd 62 jaar of ouder. Eind vorig jaar telden de vakopleidingen 859 leerlingen, waarvan er jaarlijks zo’n 280 afstuderen. Focwa maakte ook een schatting van het aantal vacatures in carrosseriebouw en schadeherstel: circa 1.200. Stel dat alle 62-plussers 20 procent minder gaan werken, dan komen daar nog 80 vacatures voor fulltime banen bij.
Zij-instromers
Het generatiepact moet dus een probleem oplossen dat er niet is: er is nu al een tekort aan medewerkers. Leo Fransen, directeur van autobranche-opleider Innovam, is dan ook geen voorstander van een generatiepact. “In de huidige cao Motorvoertuigen hebben we geen generatiepact. Ik vind dat een goede zaak, want met zo’n pact maak je het probleem waar we nu mee zitten – een tekort aan ervaren arbeidskrachten – op korte termijn alleen maar groter. Je laat ervaren mensen minder werken en moet dan maar hopen dat er op termijn nieuwe instroom komt. Zo laat je een hoop kennis en ervaring verloren gaan. Bovendien zou het wel eens kunnen dat we, tegen de tijd dat die jonge mensen opgeleid en ervaren zijn, juist weer een overschot aan medewerkers hebben”, aldus Fransen. Want als de elektrische auto doorbreekt daalt de onderhoudsbehoefte drastisch en zijn er dus minder monteurs nodig. “We moeten die oudere medewerker juist nog even vast houden”, zegt Fransen. “En daarnaast gaan zoeken in de kaartenbakken van het UWV om te kijken of we ervaren zij-instromers uit andere technische vakken kunnen werven. 50- of 55-plussers die met plezier in onze sector aan de slag kunnen. En het zou best eens kunnen dat die mensen precies met pensioen gaan tegen de tijd dat de werkgelegenheid gaat dalen.”
Of dat laatste echt gaat gebeuren weten we nog niet. Wel weten we dat er 78.400 medewerkers werken onder de cao Motorvoertuigen. Daarvan zijn er 2.230 op dit moment 62 jaar of ouder, aldus informatie van de Bovag. De vakopleidingen tellen circa 12.000 leerlingen, waarvan er zo’n 4.000 per jaar beschikbaar komen voor de arbeidsmarkt. Hoeveel vacatures daar tegenover staan kan de Bovag niet zeggen, maar CBS maakte eind mei bekend dat de auto- en motorbranche 3.700 vacatures telt. De vraag naar werknemers is sinds 2008 niet zo groot geweest. En als alle 62-plussers 20 procent minder gaan werken, dan komen er daar nog 446 vacatures voor fulltime banen bij.
Duurzaam inzetbaar
Autobranchevereniging Bovag houdt de ervaringen van andere sectoren met het pact in de gaten, zegt woordvoerder Paul de Waal. “Het is een heel interessante optie. De cao Motorvoertuigen loopt tot november 2018, maar we blijven in gesprek met de bonden en dit komt regelmatig ter sprake. Het zou zelfs kunnen dat we de mogelijkheid al scheppen voor de nieuwe cao in werking treedt.”
Dat zo’n generatiepact ondernemers geld kost en ervaren krachten aan de arbeidsmarkt onttrekt, gelooft De Waal niet. “Het is juist een manier om mensen duurzaam inzetbaar te houden. Hoe verder je de pensioengrens oprekt, hoe groter de kans dat mensen voortijdig afhaken. Een generatiepact waarbij ouderen wat minder werken, zal onder de streep positief uitpakken. Wij zijn er warm voorstander van.”
Henk Strating, directeur van adviesbureau HS Arbeidsvoorwaarden, is een warm voorstander van het generatiepact, maar hij ziet ook de minpunten. “Het is toch een vrij dure regeling en sommige vergrijzende sectoren hebben hun werknemers zo hard nodig dat ze hun mensen niet 80 procent willen laten werken. Overigens hebben werknemers er ook kosten aan, denk maar aan de pensioenpremie. Daar zit niet iedereen op te wachten.”
Het pact lijkt vooral een investering in het behoud van de huidige senior medewerker, die zijn pensioengerechtigde leeftijd steeds verder opgerekt ziet. Voor de aanwas van jongere medewerkers moet een andere weg worden bewandeld: daarvan zijn er nu juist te weinig.
