‘Landelijk en Europees toezicht op autofabrikanten ondermaats’

Morgen gaat de onderzoekscommissie verder met het verhoren van getuigen. In maart 2017 moet het onderzoeksrapport zijn aangenomen door het Europees Parlement, dat op basis van het rapport aanbevelingen doet. Het Europees Parlement stemde vorig jaar in met een parlementaire enquête. 

Gerbrandy stelt dat na een paar maanden al duidelijk was dat de Europese Commissie weinig prioriteit gaf aan het controleren van landelijke testinstanties als de RDW. Deze instanties zijn verantwoordelijk voor de typegoedkeuringen. “We kennen gevallen waarin fabrikanten de test min of meer zelfstandig mochten uitvoeren.” Ook Gerbrandy concludeert dat dit zorgde voor te goede relaties tussen fabrikant en de betreffende toelatingsinstanties. Ook vindt hij het onbegrijpelijk dat het tien jaar heeft geduurd voordat er een nieuw testprotocol komt (de Real Driving Emission Test). “Onderzoekers concluderen al jaren dat de verschillen tussen test en realiteit groot zijn, maar de commissie wilde er simpelweg niet aan om snel veranderingen door te voeren.” 

Volgens Gerbrandy draait het in de nasleep van dieselgate om de vraag of de zogenoemde ‘defeat devices’ strafbaar zijn of niet. “Acea (Europese koepelorganisatie van autofabrikanten, red) zegt dat alles draait om de test. Dat is het enige relevante, niet het gebruik op de normale weg. Ook stellen fabrikanten nu dat er veel onduidelijkheid is over wat is toegestaan volgens de testverorderining, maar daar hebben we ze de afgelopen tien jaar nooit eerder over gehoord.” Morgen wordt oud-commissaris Gunther Verheugen gehoord. “Uit het voorgesprek weten we al dat hij duidelijk zal maken dat wat hem betreft er geen enkele onduidelijkheid kan zijn over de reikwijdte van de verordening.” 

Aanbevelingen

Het Europees Parlement kan op basis van het rapport alleen aanbevelingen doen. “Maar de invloed van die aanbevelingen moet je niet onderschatten”, zegt Gerbrandy. “Wij kunnen uit dit onderzoek belangrijke lessen trekken voor de toekomst. Dan gaat het vooral over hoe je verantwoordelijkheden moet verdelen en kunt zorgen voor goed toezicht.” Volgens Gerbrandy lijkt verdergaande politieke integratie noodzaak. “Dat is geen politieke wens (zijn partij D66 is groot voorstander van meer bevoegdheden voor Europa en minder voor individuele natiestaten, red) maar politieke noodzaak.”
Gerbrandy heeft veel kritiek op de Europese Commissie. “Al vanaf de start van ons onderzoek lijkt de commissie niet bereid om mee te werken. Het duurt maanden voordat we informatie krijgen en vaak onder strikte geheimhouding.” Ook het Europees Parlement zelf treft blaam. “Wij zijn ook onderwerp van beïnvloeding, dat zag je bij de invoering van de nieuwe, strengere test. Fabrikanten mogen nu veel meer uitstoten dat oorspronkelijk was afgesproken.”

Hij vindt dat klanten van Volkswagen ook in Europa gecompenseerd moeten worden. “Zij zijn beduveld. Maar compensatie zal afgedwongen moeten worden via andere wegen, bijvoorbeeld door civielrechtelijke procedures. In dat opzicht is de VS voor ons een voorbeeld, daar kunnen ze veel sneller en harder ingrijpen.”