RDW ging mogelijk boekje te buiten met goedkeuren Tesla’s autopilot

De Europese Commissie onderzoekt momenteel of Nederland EU-regels heeft overtreden bij het verlenen van typegoedkeuring aan de Tesla Autopilot. De Autopilot is de – volgens critici enigszins misleidend genaamde – functie die semiautonoom rijden mogelijk maakt. In het uiterste geval kan de EU besluiten om de typegoedkeuring in te trekken.

Uit notulen van een bijeenkomst op 10 april 2019 van het Brussels overlegorgaan Technical Committee Motor Vehicles (TCMV) blijkt dat er vraagtekens worden gezet bij het goedkeuren van de Tesla Autopilot door RDW. Volgens het verslag zei een vertegenwoordiger van de Europese Commissie dat “het een probleem was” dat Nederlandse autoriteiten (de RDW) in 2015 de Tesla Autopilot hadden goedgekeurd op basis van regels van de Europese economische commissie van de Verenigde Naties (UNECE) in plaats van de typegoedkeuringsrichtlijn van de Europese Unie. “Hij (de Commissievertegenwoordiger, red) drong er bij de Nederlandse autoriteiten op aan om volledig bewijs te leveren dat het systeem veilig is,” aldus de notulen. De RDW was bij die TCMV-bijeenkomst vertegenwoordigd.

Weigering

Automotive deed vervolgens een beroep op het Europese recht omtrent openbaarheid van documenten, en verzocht de Commissie om alle documenten die met deze zaak te maken hadden, te publiceren. De Commissie weigerde dat. “De documenten die u wilt verkrijgen, hebben betrekking op een lopend onderzoek naar een mogelijke inbreuk op de EU-wetgeving,” aldus een brief ondertekend door hoge Commissieambtenaar Timo Pesonen. Openbaarmaking zou dat onderzoek kunnen ondermijnen, stelt hij.

Pesonen voegde wél een lijst toe met een inventarisatie van de negentien documenten die waren geweigerd. Uit die lijst blijkt dat de zaak op 12 december 2016 startte met een brief van de Commissie aan Nederland, met een “verzoek om informatie”. In 2017 en 2018 volgden nog zeven brieven en e-mails tussen Brussel en Nederland.

Nederland bracht de andere landen niet tijdig op de hoogte

In februari 2019 vond, zo blijkt uit de lijst, een gesprek plaats waarbij afgevaardigden van de Commissie, Nederland en Tesla aanwezig waren. Twee maanden later volgde de TCMV-bijeenkomst. Kort daarop stuurde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) een e-mail naar de Europese Commissie met attachments die het woord ‘veiligheidsanalyse’ in de bestandsnaam hadden. In mei gaven ook andere EU-lidstaten commentaar op die veiligheidsanalyse: Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

Woedend

Typegoedkeuringen die in één land zijn afgegeven, zijn geldig in de hele Europese Unie. Normaal zijn lidstaten vrij om autofabrikanten de benodigde stempels te verlenen als ze aan de voorwaarden voldoen. Als een lidstaat een typegoedkeuring verleent op basis van de EU-richtlijn, moet het bij “nieuwe technologieën of nieuwe concepten” die tegenstrijdig zijn met de richtlijn, de Europese Commissie en de andere EU-landen “onmiddellijk” hiervan op de hoogte brengen. Dat staat zo geformuleerd in Artikle 20; volgens een anonieme bron heeft Nederland dit artikel niet toegepast, terwijl Duitsland dat wel deed op een bepaalde goedkeuring voor Daimler. Volgens de anonieme bron was Duitsland dan ook “woedend” dat Nederland zonder overleg typegoedkeuring had afgegeven aan de Tesla Autopilot.

Geen zorgen

De Europese Commissie is verantwoordelijk voor het controleren dat EU-lidstaten zich aan EU-wetgeving houden. De Commissie wil formeel niet reageren, maar laat via een EU-official wel weten dat er momenteel een EU-pilot hierover loopt. Een EU-pilot is een mildere variant van de zogeheten inbreukprocedure, die de Commissie kan instellen als een land de EU-regels aan zijn laars lapt. Het feit dat er drie jaar na het ingaan van de onderzoekpilot nog niet is overgestapt op een inbreukprocedure, doet vermoeden dat er geen dringende zorgen zijn over de veiligheid van de Tesla Autopilot, maar de woordvoerder van de Commissie negeerde een vraag hierover.

Progressief

Ook Nederland zwijgt. De RDW verwijst door naar het ministerie van IenW. “Een EU-pilot procedure is een vertrouwelijk proces,” aldus een IenW-woordvoerder. “Over de gesprekken die Nederland hierover met de Europese Commissie heeft, doen we dan ook geen mededelingen.” Tesla reageerde niet op een verzoek om commentaar. Het Duitse ministerie van Verkeer wil ook geen commentaar geven, omdat het onderzoek nog loopt.

Volgens de bron, die sprak op voorwaarde van anonimiteit, wilde Nederland graag de eerste zijn die een dergelijk semiautonoom systeem goedkeurde, om te laten zien hoe innovatief het land is. Het klopt in elk geval dat de RDW zich aan autofabrikanten profileert als “progressieve technologiepartner”, zoals in een Engelstalige brochure op de site van de RDW. Sterling Anderson, voormalig hoofd van Tesla Autopilot, wordt in die brochure geciteerd. “We streven er voortdurend naar om wet- en regelgeving te beïnvloeden door voorop te lopen met de implementatie van nieuwe en veilige technologieën in de markt. De RDW is net zo vooruitstrevend als wij, zeer waardevol voor onze groei en voor onze ambitie om de lat steeds hoger te leggen,” aldus Sterling.

In het uiterste geval kan de typegoedkeuring voor nieuwe auto’s worden ingetrokken, zo blijkt uit artikel 40 van de regelgeving over typegoedkeuringen: “Als de Commissie de vergunning weigert, stelt de lidstaat de houder van de in lid 2 van dit artikel bedoelde voorlopige typegoedkeuring er onverwijld van in kennis dat de voorlopige goedkeuring zal worden ingetrokken zes maanden na de datum van de beschikking van de Commissie. Voertuigen die echter in overeenstemming met de voorlopige goedkeuring zijn vervaardigd voordat deze werd ingetrokken, mogen worden geregistreerd, verkocht of in het verkeer worden gebracht in elke lidstaat die de voorlopige goedkeuring had aanvaard.”